صندوق سرمایه‌گذاری یک ابزار جذاب و نوین سرمایه‌‎گذاری محسوب می شود. در سال های گذشته صندوق‌های سرمایه‌گذاری مورد توجه سرمایه‌گذاران بسیاری قرار گرفته‌اند. دلیل این امر هم گستردگی انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مزایای زیاد آنها از جمله نقد شوندگی بالا است. در این مقاله صندوق‌های سرمایه‌گذاری، انواع آنها، مزایای آنها و دیگر جزئیات صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بررسی خواهیم کرد.

صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقش واسط مالی را دارند. به این طریق که اقدام به جذب سرمایه اشخاص در قالب واحد سرمایه گذاری صندوق کرده و به مدیریت و کسب سود از این سرمایه می پردازند. این امر توسط مدیر صندوق که خود یک نهاد مالی دارای مجوز از سازمان بورس است، صورت می‌گیرد.به همین ترتیب ورود سرمایه افرادی که آشنایی با بازار خاص مثل بازار سرمایه یا بازار طلا را ندارند، تسهیل می شود. در واقع با ابزار صندوق سرمایه گذاری شما می توانید از بازارهایی که دانش و یا تجربه فعالیت کافی در آن ها را ندارید، کسب سود کنید.
در سال های گذشته انواع بیشتری از صندوق های سرمایه گذاری مانند صندوق های جسورانه، صندوق املاک و مستغلات و صندوق اهرمی و صندوق های بخشی به بازار سرمایه وارد شده اند. همین امر جذابیت این صندوق ها را افزایش داده و باعث شده تا افراد بیشتری علاقه مند به سرمایه گذاری در صندوق ها بشوند.

انواع صندوق های سرمایه گذاری

صندوق سرمایه گذاری دسته بندی های گوناگونی دارد. یکی از دسته بندی صندوق های سرمایه گذاری، به قابل معامله در بورس (ETF) و صدور ابطال (از طریق سایت صندوق) است. در واقع صندوق های قابل معامله در بازار سرمایه معامله شده و مانند خرید سهام می توانید به خرید و فروش آن ها اقدام کنید اما برای خرید و فروش صندوق های صدور و ابطالی باید به سایت صندوق مورد نظر مراجعه کنید.

انواع صندوق سرمایه گذاری بر اساس ترکیب دارایی

دسته بندی دیگری که برای صندوقهای سرمایه گذاری استفاده می شود، بر اساس ترکیب دارایی است. بر همین اساس صندوق های سرمایه گذاری به 12 دسته تقسیم می شوند:

1-صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت:

این دسته از صندوق ها یکی از انواع بدون ریسک صندوق های سرمایه گذاری هستند. این صندوق ها سود روزشمار را نصیب دارندگان واحدها می کنند. صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت بخش بزرگی از دارایی های خود را در ابزار کم ریسک سرمایه گذاری می کنند. اوراق با درآمد ثابت، سپرده بانکی و اوراق مشارکت بخش مهمی از دارایی های صندوق درآمد ثابت هستند.
صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت مناسب افرادی است که با پذیرش ریسک کم خواهان دریافت سود مطمئن هستند. صندوق های درآمد ثابت خود به 2 نوع با تقسیم سود نقدی و بدون تقسیم سود نقدی دسته‌بندی می شوند. درزمان نگارش این مقاله سود صندوق های درآمد ثابت بین 18 تا 28 درصد است.

2-صندوق سرمایه گذاری سهامی:

صندوق سرمایه گذاری سهامی یکی از ابزارهای جذاب سرمایه گذاری است که سود آن متناسب با نوسانات بازار سرمایه است. این صندوق ها بخش بزرگی از دارایی های خود را در سهام و ابزارهای سهامی مانند حق تقدم سهام سرمایه گذاری می کنند. همین امر باعث می شود ریسک این صندوق ها بیشتر از صندوق های درآمد ثابت بوده و امکان متحمل شدن زیان نیز مطرح باشد.
البته تیم مدیریت صندوق که با دانش و تجربه کافی در بازار سرمایه فعالیت می کند، سعی در کسب سود و استفاده از پتانسیل‌های بازار سرمایه دارد. همین امر باعث می شود که سهامداران بورس نیز به صندوق های سهامی روی بیاورند. صندوق های سهامی خود نیز به چند دسته تقسیم می شوند:

• صندوق اهرمی: صندوق های سرمایه گذاری اهرمی که چند سالی است به بازار سرمایه وارد شده اند، امکان کسب سود اهرمی را فراهم می کنند. این صندوق ها با سازوکار مشخصی که دارند باعث می شوند که دارندگان از نوسانات بازار به صورت اهرمی کسب بازدهی کنند. این صندوق ها جایگزین مناسبی برای اعتبار کارگزاری ها هستند.
• صندوق شاخصی: صندوق های شاخصی پرتفوی سرمایه گذاری خود را متناسب با یک شاخص که در اساسنامه ذکر شده (مثلا شاخص کل) می چینند. در واقع بازدهی این نوع از صندوق ها بسیار نزدیک به شاخص هدف است.
• صندوق بخشی: صندوق های سرمایه گذاری بخشی بر روی یک صنعت خاص تعریف می شوند. به عنوان مثال صندوق سرمایه گذاری بخشی بهین خودرو که بر روی صنعت خودرو تعریف شده است، پرتفوی خود را از این صنعت بازار سرمایه تشکیل می دهد. بازدهی صندوق بخشی نیز متناسب با صنعت یا گروه خود است.

3-صندوق سرمایه گذاری مختلط:

این نوع از صندوق ها بین صندوق درآمد ثابت و صندوق سهامی قرار می گیرند. در واقع پرتفوی سرمایه گذاری یا ترکیب دارایی این صندوق سرمایه گذاری متشکل از ابزارهای درآمد ثابت و سهامی است. بازدهی و ریسک این صندوق ها نیز دقیقا بین 2 صندوق قبلی قرار دارد.
این صندوق ها ملزم هستند که همواره 40 تا 60 درصد دارایی های خودرا در ابزارهای درآمد ثابت سرمایه گذاری کنند (و مکمل آن یعنی 40 تا 60 درصد در ابزارهای سهامی) این صندوق ها مناسب کسانی است که خواهان کسب سودی بیشتر از صندوق های درآمد ثابت بوده اما ریسک صندوق های سهامی را نمی پذیرند.
دسته ای از صندوق های مختلط هم که به تازگی به بازار سرمایه وارد شده اند، صندوق های تضمین اصل سرمایه هستند. در واقع شما در صندوق مختلطی سرمایه گذاری می کنید که اصل سرمایه شما همواره حفظ می شود.

4-صندوق سرمایه گذاری کالایی:

 این صندوق های سرمایه گذاری دارایی خود را بر مبنای یک کالا تشکیل می دهند. مثلا صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا، در سکه و شمش طلا سرمایه گذاری می کنند. درحال حاضر دو دسته صندوق کالایی یعنی صندوق طلا و صندوق زعفران در بازار سرمایه فعالیت می کنند.
صندوق های طلا برای کسانی مناسب هستند که به دنبال کسب سود از نوسانات طلا و دلار در ایران هستند.

5-صندوق جسورانه:

این صندوق ها دارایی خود را در استارتاپ ها و کسب و کارهای نوپا سرمایه گذاری می کند. صندوق های جسورانه یا خطرپذیر یکی از ابزارهای جدید هستند که در کنار ریسک بالا، امکان کسب بازدهی بالا هم وجود دارد.

6-صندوق های نیکوکاری:

 صندوق سرمایه گذاری نیکوکاری جهت اجرای اهداف خیرخواهانه ایجاد شده اند. در واقع سرمایه گذاران این صندوق ها می توانند تمام یا بخشی از سود خود را به اهداف خیرخواهانه ببخشند. البته ماهیت پرتفوی سرمایه گذاری این صندوق ها مانند صندوق درآمد ثابت است.

7-صندوق در صندوق:

 صندوق در صندوق ها یکی از ابزارهای جذاب سرمایه گذاری هستند. این نوع صندوق ها پرتفوی سرمایه گذاری خود را به صندوق های دیگر اختصاص می دهند. یعنی صندوقی که خود از صندوق های دیگر خرید می کند. مزیتی که این صندوق ها دارند، مدیریت مازاد پرتفو و ریسک کم به همراه تنوع بالا است.

8-صندوق سرمایه گذاری املاک و مستغلات:

 صندوق املاک و مستغلات نوعی از صندوق های سرمایه گذاری هستند که دارایی های خودرا در املاک سرمایه گذاری می کنند. در واقع واحدهای تجاری، اداری، مسکونی و... توسط صندوق سرمایه گذاری املاک و مستغلات خریداری شده و سپس اجاره داده  می شود. دارندگان واحدهای این صندوق سرمایه گذاری هم می توانند از افزایش قیمت مسکن کسب سود کنند و هم از اجاره ماهیانه که گرفته می شود. این صندوق ها مناسب کسانی هستند که به دنبال سرمایه گذاری در بازار ملک با پول کم هستند.

9-صندوق های زمین و ساختمان:

 صندوق های زمین و ساختمان نوع دیگری از صندوق املاک و مستغلات هستند. این صندوق ها اقدام به خرید زمین کرده و سپس پروژه ساخت آن را اجرا کرده و تا پایان ساخت واحد ها پیش می برند. در انتها نیز این صندوق ها اقدام به فروش واحدهای تکمیل شده کرده و از این طریق کسب سود می کنند. این صندوق ها مناسب کسانی است که می خواهند متناسب با یک سازنده ملک کسب سود کنند.

10-صندوق خصوصی:

صندوق سرمایه گذاری خصوصی یا به اختصار PE ابزار سرمایه گذاری هستند که در شرکت های خصوصی و یا ورشکسته و به مشکل خورده سرمایه گذاری می کنند. همین سرمایه گذاری و تزریق نقدینگی به این گونه شرکت ها می تواند باعث پیشرفت و به سود رسیدن این صندوق ها شود. این صندوق ها با دیدگاه تملک سیت مدیریتی در شرکت ها به وقوع می پیوندند.

11-صندوق های سرمایه گذاری پروژه‌ای:

صندوق های پروژه ای به صورت خاص بر روی یک پروژه تمرکز کرده و با تامین مالی کمک به پیشرفت آن می کند. این پروژه ها می توانند پتروشیمی، نیروگاه و یا هر چیز دیگری باشند.

بازده صندوق های سرمایه گذاری

همانطور که توضیح دادیم صندوق های سرمایه گذاری طیف وسیعی را از لحاظ ترکیب دارایی ها شامل می شوند. بسته به نوع صندوق بازدهی صندوق سرمایه گذاری نیز متفاوت است.به عنوان مثال بازدهی صندوق درآمد ثابت معمولا در یک بازه مشخص (18 تا 28 درصد) قرار دارد. دلیل این امر هم ترکیب دارایی های این صندوق یعنی سپرده بانکی و اوراق درآمد ثابت است و یا به عنوان مثال بازدهی صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر طلا وابستگی بسیار بالایی به نوسان قیمت طلا و دلار در ایران دارد. هم چنین بازدهی صندوق های سهامی هم به نوسانات قیمتی در داخل بازار سرمایه وابسته است.

چگونه صندوق های سرمایه گذاری را مقایسه کنیم؟

یکی از سوال های مهم سرمایه گذاران این است که بهترین صندوق سرمایه گذاری چه ویژگی هایی دارد و چگونه می توان آن را انتخاب کرد؟
برای انتخاب بهترین صندوق سرمایه گذاری ملاک های مختلفی وجود دارد. نقد شوندگی، بازارگردان، بازدهی بالا مهم ترین این ملاک ها هستند. برای مقایسه بازدهی صندوق های سرمایه گذاری می توانید به سایت FIPIRAN.IR مراجعه کرده و بازدهی دسته های مختلف صندوق های سرمایه گذاری را مقایسه کنید.

مزایای صندوق سرمایه گذاری چیست؟

حال که در مورد صندوق های مختلف توضیح دادیم باید بدانیم که صندوق های سرمایه‌گذاری چه مزیت‌هایی برای سرمایه‌گذاری دارند. 

• تنوع در صندوق های سرمایه گذاری

همانطور که گفتیم صندوق های سرمایه گذاری طیف وسیعی را در بر می‌گیرند. در واقع این صندوق ها می توانند سرمایه گذاران با پذیرش ریسک های مختلف و سلیقه های مختلف را راضی کنند. اگر خواهان کسب سود از ملک هستید به سراغ صندوق املاک و مستغلات بروید. اگر خواهان کسب سود از طلا و دلار هستید، به سراغ صندوق مبتنی بر طلا بروید. اگر می‌خواهید متناسب با نوسان قیمت سهام به سود برسید، در صندوق سهامی سرمایه گذاری کنید.

• مدیریت حرفه ای دارایی ها

سرمایه دارندگان واحد های صندوق سرمایه گذاری توسط یک تیم مدیریت با تجربه و دانش کافی در حوزه اقتصاد و بازار مالی مدیریت می شود. همین امر ریسک سرمایه گذاری برای اشخاص حقیقی و حقوقی را کم می کند به عنوان مثال شما اگر خود سهامدار در بازار سرمایه باشید، باید به صورت روزانه اخبار و تحلیل های مخلف را پیگیری کنید تا بتوانید سود مناسبی را کسب کنید اما اگر دارنده واحدهای صندوق سهامی باشید، خیال شما راحت است که مدیریت صندوق خود همه این مراحل را انجام می دهد.

• شفافیت اطلاعات

ترکیب دارایی صندوق های سرمایه گذاری به صورت ماهانه در سامانه کدال منتشر می‌شود. به همین سبب هر سرمایه گذار می تواند پرتفوی سرمایه گذاری و عملکرد هر صندوق را بسنجد.

• بازده مناسب صندوق سرمایه گذاری

بررسی آمار تاریخی نشان می دهد بازده صندوق سرمایه گذاری در مقابل دارایی مشابه خود همواره بهتر بوده است به عنوان مثال میانگین بازدهی صندوق های سهامی بیشتر از بازدهی شاخص کل در مدت مشابه بوده است یا بازدهی صندوق های طلا خیلی بالاتر از طلا و کمی بالاتر از تمام سکه بهار آزادی بوده است.

• کاهش ریسک

اگر شما بخواهید به تنهایی در هر یک از بازارها فعالیت کنید، احتمالا با ریسک بالایی مواجه خواهید شد. همواره خرید صندوق سرمایه گذاری گزینه کم ریسک تری در مقایسه با دارایی های دیگر محسوب می شود. دلایل اصلی این ریسک کمتر هم مدیریت سرمایه توسط تیم حرفه ای و با دانش است. دلیل دیگر هم تنوع در دارایی های صندوق های سرمایه گذاری است.

• نقدشوندگی مناسب

قوانین سازمان بورس و اساسنامه صندوق‌ های سرمایه گذاری، این صندوق ها را ملزم به داشتن بازارگردان می‌کند. بهره‌مندی از بازارگردان نقدشوندگی را بالا برده و به روان شدن معاملات کمک می‌کند. با توجه به دامنه نوسان بالای صندوق های سرمایه گذاری نقدشوندگی آن ها بهبود داده شده است. بنابراین این صندوق ها برای سرمایه های بزرگ نیز مناسب هستند.

صندوق سرمایه گذاری چه ارکانی دارد؟

هر صندوق سرمایه گذاری از ارکانی تشکیل می شود که بر فرایند سرمایه گذاری و صحت اعداد و ارقام نظارت می کند. مجمع صندوق، مدیر صندوق، حسابرس و متولی مهم ترین ارکان هر صندوق سرمایه گذاری هستند. البته ممکن است بنا به نوع صندوق، ارکان دیگری به آن اضافه شوند.

چگونه در صندوق ها سرمایه گذاری کنیم؟

اگر نوع صندوقی که می خواهید در آن سرمایه گذاری کنید، قابل معامله باشد، به راحتی می توانید با سرچ نام یا نماد آن در پنل کارگزاری خود اقدام به خرید آن کنید. در صورتی که صندوق مورد نظر شما به صورت صدور و ابطالی باشد باید اسم کامل آن را سرچ کرده و به سایت صندوق مورد نظر بروید. از طریق این سایت می توانید در صندوق های صدور و ابطالی سرمایه گذاری کنید.